Φαίνεται ότι οι σκύλοι εξελίχθηκαν αρκετά και έχουν πλέον αφομοιώσει συγκεκριμένα ανθρώπινα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς.

Πιο συγκεκριμένα, οι σκύλοι αναγνωρίζουν τα ανθρώπινα συναισθήματα διαβάζοντας τις εκφράσεις του προσώπου συνδυάζοντάς τες με ήχους, εκδηλώνουν ζήλεια, δείχνουν ενσυναίσθηση, και βλέπουν τηλεόραση.

Ανθρώπινο Χαρακτηριστικό 1: Οι Σκύλοι Αναγνωρίζουν τα Ανθρώπινα Συναισθήματα

Η αναγνώριση των συναισθηματικών εκφράσεων ανάμεσα σε ομοειδή ζώα τα επιτρέπει να αξιολογούν τις κοινωνικές προθέσεις και τα μεταξύ τους κίνητρα. Αυτή η αναγνώριση παρέχει στα ζώα κρίσιμες πληροφορίες συμπεριφοράς σε διαφορετικές συνθήκες και καταστάσεις, και καθιστά ικανή τη δημιουργία και διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων.

Μέχρι πρόσφατα, η δυνατότητα αναγνώρισης συναισθημάτων μεταξύ διαφορετικών ζώων είχε αναγνωριστεί επιστημονικά μόνο στον άνθρωπο. Ωστόσο, έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Biology Letters το 2016 έδειξε ότι οι σκύλοι καταλάβαιναν αν ένας άνθρωπος (ή ένας σκύλος) ήταν χαρούμενος ή θυμωμένος κρίνοντας από τις εκφράσεις του προσώπου τους και τη φωνή.

Για τις ανάγκες της έρευνας κάθε σκύλος τοποθετήθηκε μπροστά σε δύο οθόνες που έδειχναν μια εικόνα ενός ανθρώπου ή ενός σκύλου, με είτε χαρούμενη, είτε θυμωμένη έκφραση προσώπου. Στη συνέχεια οι φωτογραφίες των σκύλων συνδυάστηκαν με παιχνιδιάρικο ή επιθετικό γάβγισμα, ενώ οι ανθρώπινες εικόνες συνοδεύτηκαν από μια φράση σε χαρούμενο ή θυμωμένο τόνο και σε άγνωστη γλώσσα.

Τόσο στις ανθρώπινες εικόνες, όσο και σε αυτές των σκύλων, όταν οι σκύλοι εκτίθονταν σε εικόνες που ταίριαζαν με τους ήχους (π.χ., όταν έβλεπαν ευτυχισμένη έκφραση ανθρώπου και ταυτόχρονα άκουγαν χαρούμενη φωνή), κοίταζαν τις οθόνες σημαντικά περισσότερο σε σχέση με όταν οι εκφράσεις των προσώπων δεν ταίριαζαν με τους ήχους. Όταν οι σκύλοι άκουγαν ήχους που ήταν ασύμβατοι σε σχέση με την εικόνα έχαναν το ενδιαφέρον τους και κοίταζαν γύρω - γύρω στο δωμάτιο, και όχι στην οθόνη.

Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι σκύλοι μπορούν να εξαγάγουν και να ενσωματώνουν διπλές αισθητηριακές συναισθηματικές πληροφορίες και να διακρίνουν μεταξύ θετικών και αρνητικών συναισθημάτων, τόσο από ανθρώπους, όσο και από σκύλους. Η επικεφαλής της έρευνας αναφέρει ότι οι σκύλοι κατάφεραν να εξάγουν πληροφορίες από τον ήχο και στη συνέχεια να τις συσχετίσουν με την εικόνα, και ότι η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει πολύ σύνθετους ψυχολογικούς μηχανισμούς.

Περίπου το ίδιο συμπέρασμα έδειξε και άλλη μελέτη, όπου διαπιστώθηκε ότι οι σκύλοι είναι σε θέση να διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ ευτυχισμένων και θυμωμένων εκφράσεων του ανθρώπινου προσώπου. Σε αυτήν, ο βιολόγος Corsin Müller του Κτηνιατρικού Πανεπιστημίου της Βιέννης και οι συνεργάτες του εκπαίδευσαν σκύλους να αγγίζουν είτε ένα χαρούμενο, είτε ένα θυμωμένο πρόσωπο σε μια οθόνη.

Στη συνέχεια παρουσίασαν στους σκύλους το άνω, το κάτω, ή το αριστερό μισό από τα πρόσωπα. Σύμφωνα με τον ερευνητή, τα ανθρώπινα συναισθήματα δεν αποτυπώνονται μόνο στο στόμα, αλλά σε όλα τα μέρη ενός προσώπου. Το αριστερό μισό επιλέχθηκε καθώς διαπιστώθηκε από προηγούμενες μελέτες ότι οι σκύλοι προτιμούν να κοιτάζουν την αριστερή πλευρά ενός προσώπου.

Οι κατοικίδιοι σκύλοι που εκπαιδεύτηκαν να επιλέξουν χαρούμενες εκφράσεις μπορούσαν να το κάνουν όταν έβλεπαν μισά πρόσωπα, καθώς και όταν εκτίθονταν σε πρόσωπα που έβλεπαν για πρώτη φορά. Παρομοίως, οι σκύλοι που εκπαιδεύτηκαν να αγγίζουν θυμωμένα πρόσωπα επέλεξαν επίσης σωστά τις θυμωμένες εκφράσεις, αλλά χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο από εκείνους που εκπαιδεύτηκαν στα ευτυχισμένα πρόσωπα.

Ο Müller πιστεύει ότι η καθυστέρηση είναι πιθανό να οφείλεται στο γεγονός ότι οι σκύλοι είχαν δημιουργήσει αρνητικές συσχετίσεις με θυμωμένα πρόσωπα στο παρελθόν, π.χ. η θυμωμένη έκφραση σήμαινε ότι δεν θα έπαιρναν κάποιου είδους επιβράβευση.

Ανθρώπινο Χαρακτηριστικό 2: Οι Σκύλοι Εκδηλώνουν Ζήλεια

Η υπόθεση που γίνεται συχνά είναι ότι η ζήλεια είναι ένα συναίσθημα μοναδικό για τον άνθρωπο, εν μέρει λόγω των πολύπλοκων γνωστικών διαδικασιών που συχνά εμπλέκονται σε αυτό. Αν και υπάρχει διάσταση απόψεων ως προς τις αρχές και την ακριβή λειτουργία της ζήλειας, οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν σε ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό: ότι η ζήλεια απαιτεί ένα κοινωνικό τρίγωνο, που προκύπτει όταν ένας παρείσακτος απειλεί μια σημαντική σχέση.

Έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2014 και δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PLoS ONE προσάρμοσε ένα πρότυπο από τις μελέτες των ανθρώπινων βρεφών προκειμένου να εξετάσει την πιθανότητα εκδήλωσης ζήλειας από κατοικίδιους σκύλους. Στην έρευνα συμμετείχαν 36 σκύλοι και οι κηδεμόνες τους, οι οποίοι βιντεοσκοπήθηκαν στα σπίτια τους να αλληλεπιδρούν με 3 αντικείμενα και να αγνοούν τους σκύλους τους.

Τα αντικείμενα ήταν ένα ομοίωμα σκύλου, ένα παιδικό βιβλίο με διαδραστικές σελίδες που έπαιζε μουσική, και μια πλαστική κολοκύθα με χαρακτηριστικά προσώπου (μάτια, μύτη και στόμα). Οι ερευνητές φρόντισαν να σιγουρευτούν ότι οι σκύλοι θεώρησαν πως τα ομοιώματα σκύλων - τα οποία γάβγιζαν, κλαψούριζαν και κουνούσαν την ουρά τους - αντιπροσώπευαν αληθινούς σκύλους.

Διαπιστώθηκε ότι οι σκύλοι εμφάνιζαν σημαντικά πιο ζηλιάρη συμπεριφορά όταν οι κηδεμόνες τους έδειχναν στοργικές συμπεριφορές στα ομοιώματα σκύλων σε σχέση με όταν έκαναν το ίδιο σε αντικείμενα που θεωρούσαν άψυχα. Όλοι οι σκύλοι της έρευνας έσπρωξαν τον κηδεμόνα τους όταν έπαιζε με το ομοίωμα, ενώ το 87% των σκύλων έσπρωξε το ομοίωμα. Αυτές οι συμπεριφορές ήταν εξαιρετικά σπάνιες όταν οι κηδεμόνες ασχολούνταν με τα άλλα αντικείμενα.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι σκύλοι που επιλέχθηκαν και εξετάστηκαν στη συγκεκριμένα έρευνα έπρεπε να είναι λιγότερο από 16 κιλά, ή κοντύτεροι από 40 εκατοστά. Ο αποκλεισμός των μεγαλύτερων σκύλων αποφασίστηκε με σκοπό να ελεγχθεί πιο εύκολα η συμπεριφορά τους σε περίπτωση που αντιδρούσαν επιθετικά. Η επιλογή αυτή παρουσιάζει έναν περιορισμό ως προς τη δυνατότητα γενίκευσης των αποτελεσμάτων στον γενικό πληθυσμό σκύλων.

Ανθρώπινο Χαρακτηριστικό 3: Οι Σκύλοι Δείχνουν Ενσυναίσθηση

Σύμφωνα με την Ιορδάνογλου, «ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να μπαίνουμε στη θέση των άλλων, να κατανοούμε τα συναισθήματα τους και να είμαστε σε αρμονία μαζί τους. Χωρίς ενσυναίσθηση δεν είναι δυνατόν να δημιουργηθούν παραγωγικές διαπροσωπικές σχέσεις, οι οποίες να θεωρούνται συναισθηματικά νοήμονες». Η Παπά αναφέρει ότι «απαραίτητη προϋπόθεση της ανάπτυξης της ενσυναίσθησης είναι η ανάπτυξη της αντίληψης των συναισθημάτων και ακολούθως της κατανόησής τους».

Δύο ερευνητές του Κολεγίου Goldsmith στο Λονδίνο χρησιμοποίησαν ένα πειραματικό πρωτόκολλο που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε ανθρώπινα βρέφη και το προσάρμοσαν για να ερευνήσουν την ενσυναίσθηση στους κατοικίδιους σκύλους. Στην έρευνα συμμετείχαν 18 σκύλοι στα σπίτια των κηδεμόνων τους. Οι κηδεμόνες στάθηκαν σε απόσταση 2 μέτρων από έναν ξένο και μιλούσαν, βούιζαν με ασυνήθιστο τρόπο και προσποιούνταν ότι έκλαιγαν διαδοχικά.

Αυτό που διαπιστώθηκε ήταν ότι οι σκύλοι πλησίασαν και προσπαθούσαν να παρηγορήσουν όχι μόνο τον κηδεμόνα τους όταν έκλαιγε, αλλά και τον ξένο όταν έδειχνε λυπημένος. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αν το κίνητρο των σκύλων για να πλησιάσουν τους ανθρώπους ήταν η περιέργεια, τότε θα έπρεπε να το κάνουν και όταν οι κηδεμόνες ή οι ξένοι βούιζαν ασυνήθιστα. Αυτό δεν συνέβη· στα βουητά, οι σκύλοι κοίταζαν αλλά δεν πλησίαζαν τους ανθθρώπους, και βέβαια δεν πρόσφεραν παρηγοριά.

Η Λέντζιου σημειώνει ότι  η ενσυναίσθηση εμφανίζεται στους ανθρώπους στο δεύτερο ή τρίτο έτος της ηλικίας τους. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η νοητικές ικανότητες των σκύλων είναι παρόμοιες με αυτές που έχει ένα παιδί 2 – 2,5 ετών, η πληροφορία αυτή είναι απόλυτα συμβατή με τα ευρήματα της έρευνας.

Ο Coren υποστηρίζει ότι το συμπέρασμα που προκεύπτει είναι προφανές, και ίσως αρκετά σαφές ώστε να πείσει και τους πλέον δύσπιστους ερευνητές ότι οι σκύλοι έχουν τις ίδιες συναισθηματικές αντιδράσεις και εκδηλώνουν ενσυναίσθηση και κατανόηση, όπως ένα μικρό παιδί.

Ανθρώπινο Χαρακτηριστικό 4: Οι Σκύλοι Βλέπουν Τηλεόραση

Πολλοί κηδεμόνες σκύλων ανοίγουμε το ραδιόφωνο, ή αφήνουμε ανοιχτή την τηλεόραση όταν βγαίνουμε από το σπίτι, με την ελπίδα ότι ο ήχος είναι προτιμότερος στους σκύλους από τη σιωπή.

Σύμφωνα με τον Nicholas Dodman, κτηνίατρο στο πανεπιστήμιο Tufts της Μασαχουσέτης, η φυλή και η προσωπικότητα του σκύλου είναι δυνατόν να επηρεάσουν τις αντιδράσεις του στην τηλεόραση. Οι κυνηγετικές φυλές, οι οποίες οδηγούνται από τη μυρωδιά, δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για εικόνες, ενώ άλλες φυλές, όπως οι τεριέ, δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον για τα κινούμενα αντικείμενα που βλέπουν στη μικρή οθόνη.

Επίσης, οι σκύλοι έχουν διχρωματική όραση, που σημαίνει ότι βλέπουν μια σειρά από δύο κύρια χρώματα, το κίτρινο και το μπλε, ενώ δεν μπορούν να δουν το κόκκινο-πράσινο· η ανθρώπινη όραση είναι τριχρωματική, δηλαδή έχουμε τη δυνατότητα να βλέπουμε την πλήρη γκάμα χρωμάτων.

Γενικότερα, οι σκύλοι είναι πιθανό να προτιμούν ένα πρόγραμμα που δείχνει ζώα από ό,τι τις ειδήσεις, αλλά συχνά παρακολουθούν για μερικά λεπτά και στη συνέχεια κοιτάζουν αλλού. Ακόμη και έτσι, όπως λέει ο Dodman, αυτό είναι καλύτερο από το να αισθάνονται εντελώς μόνοι.

Στις ΗΠΑ, ένα καλωδιακό κανάλι υψηλής ευκρίνειας εκπέμπει προγράμματα για σκύλους (ναι, για να βλέπουν οι σκύλοι) που, όπως αναφέρει το ίδιο, τους προσφέρει οπτικοακουστική θεραπεία. Τα χρώματα που παρουσιάζονται είναι ειδικά προσαρμοσμένα στη διχρωματική όραση των σκύλων, ενώ η υψηλή ευκρίνεια επιλέχθηκε λόγω της δυνατότητάς της να δείχνει περισσότερα καρέ ανά δευτερόλεπτο (τα μάτια των σκύλων καταγράφουν εικόνες πιο γρήγορα απ’ ό,τι τα δικά μας).

Σύμφωνα με το κανάλι, τα προγράμματα σχεδιάστηκαν με επιστημονική μεθοδολογία· περιλαμβάνουν εκπομπές χαλάρωσης (για ηρεμία), διέγερσης (με σκηνές και ήχους από σκύλους και άλλα ζώα), και προοδευτικής έκθεσης σε αντικείμενα και ήχους που συχνά φοβίζουν τους σκύλους - με σκοπό οι φοβίες αυτές να ξεπεραστούν.

Οι ερευνητές των ζώων υποστηρίζουν ότι η δημιουργικότητα και άλλες μορφές νοημοσύνης, που προς το παρόν είναι μοναδικές στον άνθρωπο, δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά από το τίποτα, αλλά εξελίχθηκαν με τα χρόνια.

Πηγές

1. Albuquerque, N., Guo, K., Wilkinson, A., Savalli, C., Otta, E. & Mills, D. (2016) “Dogs recognize dog and human emotions”. Biololy Letters, 12: 20150883.
2. American Psychological Association (2009) Dogs’ Intelligence On Par With Two-year-old Human, Canine Researcher Says. ScienceDaily (10 Aug)
3. Botigue, L.R. κ.ά., (2016) Ancient European Dog Genomes Reveal Continuity Since the Early Neolithic. Nature Communications, 18 Jul, 8.
4. Coren, S. (2014) “Is Jealousy One of the Emotions that Dogs Experience?”, Psychology Today (25 Jul).
5. Coren, S. (2012) “Canine Empathy: Your Dog Really Does Care If You Are Unhappy”, Psychology Today (07 Jun).
6. Custance, D. M. & Mayer, J. (2012) “Empathic-like Responding by Domestic Dogs (Canis Familiaris) to Distress in Humans: An Exploratory Study”, Animal Cognition, 15(5), pp. 851-859. ISSN 1435-9448.
7. DeDecker, K. (2018) “Your Dog Knows How You Feel – Here’s How”, National Geographic (9 Mar).
8. https://www.dogtv.com.
9. https://www.dogtv.com/programs.
10. Harris, C.R. & Prouvost, C. (2014) “Jealousy in Dogs”, PLoS ONE 9(7): e94597.
11. Ιοδράνογλου, Δ. (χ.η.) «Συναισθηματική Νοημοσύνη, Εξέλιξη και Επικοινωνία», Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού.
12. Langley, L. (2015) “Why Dogs Watch – and React to - TV”, National Geographic (10 Jan).
13. Lee, J.J. (2015) “Dogs Know What That Smile on Your Face Means”, National Geographic (12 Feb).
14. Λέντζιου, Κ. (χ.η.) «Ενσυναίσθηση: Η σημασία της συναισθηματικής ταύτισης στις διαπροσωπικές σχέσεις», E-Psychology.
15. Morell, V. (2008) “Animal Minds”, National Geographic (Mar).
16. Miller, P.E. & Murphy, C.J. (1995) “Vision in Dogs”, Journal of the American Veterinary Medical Association, Vol. 12, Issue 207, (Dec 15).
17. Müller, C., Schmitt, K., Barber, A.L. & Huber, L. (2015) “Dogs Can Discriminate Emotional Expressions of Human Faces”, Current Biology (2 Mar), Volume 25, Issue 5, pp. 601 – 605. Doi: 10.1016/j.cub.2014.12.055.
18. Παπά, Β. (χ.η.) «Η Ενσυναίσθηση (Empathy) Αποτελεί Σημαντική Παράμετρο της Συναισθηματικής Νοημοσύνης», Psychologynow.gr.