Ποια είναι η γλώσσα σώματος των σκύλων; Τι θέλει να μας πει ο σκύλος μας; Πώς θα τον καταλάβουμε καλύτερα;

Οι τρόποι επικοινωνίας των σκύλων είναι σύνθετοι, λειτουργούν συνδυαστικά και ειναι πιθανο να σημαίνουν διαφορετικά πράγματα ανάλογα με την περίσταση.

Οι σκύλοι επικοινωνούν κυρίως μέσω της γλώσσας του σώματος – θέση και κίνηση ουράς και σώματος, φορά αυτιών, χασμουρητό, γλείψιμο χειλιών, προβολή δοντιών και λαχάνιασμα – ή με ήχους, π.χ. γρυλίζοτας. Πιο αναλυτικά:

Ουρά

Η ουρά των σκύλων είναι ένα πολύ σημαντικό επικοινωνιακό εργαλείο που πρέπει να γίνει κατανοητό από τους κηδεμόνες σκύλων και όχι μόνο. Ίσως η πιο συνηθισμένη παρερμηνεία της γλώσσας του σώματος των σκύλων είναι ότι όταν κουνάνε την ουρά τους είναι πάντα χαρούμενοι και φιλικοί.

Ακριβώς όπως υπάρχουν διαφορετικές διάλεκτοι σε μια ανθρώπινη γλώσσα, υπάρχουν επίσης διάλεκτοι στη «γλώσσα ουράς» των σκύλων. Διαφορετικές φυλές σκύλων φέρουν τη φυσική θέση της ουράς τους σε διαφορετικά ύψη, π.χ. σχεδόν κατακόρυφη στα Beagles και σε πολλά Terrier, ενώ στα Greyhounds η ουρά είναι χαμηλή.

Ανάλογα με τη θέση της ουράς και το ρυθμό της κίνησής της, είναι πιθανό να υποδηλώνει χαρά, άλλα μπορεί να σημαίνει φόβο, ανασφάλεια, κοινωνική πρόκληση, ή ακόμη και προειδοποίηση επίθεσης. Πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα προσθέτουν μια τρίτη σημαντική διάσταση στην κατανόηση της γλώσσας της ουράς των σκύλων – τη φορά της κίνησής της.

Θέση Ουράς

Η θέση της ουράς, και συγκεκριμένα το ύψος της, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα είδος συναισθηματικού μετρητή. Το μεσαίο ύψος υποδεικνύει ότι ο σκύλος χαλαρώνει. Εάν η ουρά κρατιέται οριζόντια, ο σκύλος είναι προσεκτικός και σε εγρήγορση. Όσο η θέση της ουράς ανεβαίνει ψηλότερα, ο σκύλος στέλνει μήνυμα ότι γίνεται όλο και πιο απειλητικός, με την ουρά σε κάθετη θέση να είναι ένα σαφώς κυρίαρχο σήμα του τύπου: «Είμαι αρχηγός εδώ».

Όταν η θέση της ουράς χαμηλώνει, είναι ένδειξη ότι ο σκύλος γίνεται πιο υποτακτικός, ανησυχεί ή αισθάνεται άσχημα. Η ακραία έκφραση είναι η ουρά που μπαίνει κάτω από το σώμα – κάτι που αποτελεί σημάδι φόβου.

Ρυθμός Κίνησης Ουράς

Η ταχύτητα των κινήσεων της ουράς δείχνει πόσο ενθουσιασμένος είναι ο σκύλος, ενώ το πλάτος κάθε κίνησης αποκαλύπτει εάν η συναισθηματική κατάσταση του σκύλου είναι θετική ή αρνητική – ανεξάρτητα από το επίπεδο ενθουσιασμού. Οι κυριότεροι πιθανοί συνδυασμοί είναι οι παρακάτω:

• Ένα ελαφρύ κούνημα μικρού πλάτους συνήθως παρατηρείται κατά τη διάρκεια των χαιρετισμών ως δοκιμαστική («Γεια σας»), ή ελπιδοφόρα («Είμαι εδώ»).
• Μια ευρεία κίνηση της ουράς είναι φιλική: «Δεν σας προκαλώ ή σας απειλώ», ή «Είμαι ευχαριστημένος».
• Μια αργή περιστροφή της ουράς στο μισό ιστό είναι λιγότερο κοινωνική. Σε γενικές γραμμές, αυτή η κίνηση της ουράς σε ούτε μια ιδιαίτερα κυρίαρχη (υψηλή) ούτε υποχωρητική (χαμηλή) θέση είναι σημάδι ανασφάλειας.
• Μικρές κινήσεις υψηλής ταχύτητας είναι ενδείξεις ότι ο σκύλος πρόκειται να κάνει κάτι, συνήθως να τρέξει ή να μαλώσει. Εάν ταυτόχρονα η ουρά κρατιέται ψηλά, πρόκειται πιθανότατα για μια ενεργή απειλή.

Φορά Κίνησης Ουράς

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία, στρατολογήθηκαν 30 κατοικίδιοι σκύλοι και τους δόθηκαν τέσσερα ξεχωριστά διαδοχικά ερεθίσματα: ο κηδεμόνας τους. ένας άγνωστος άνθρωπος, μια γάτα, και ένας άγνωστος, κυρίαρχος σκύλος. Οι αντιδράσεις των σκύλων καταγράφηκαν σε κάμερες.

Όταν οι σκύλοι είδαν τους κηδεμόνες τους, οι ουρές τους κουνιούνταν δυνατά προς τη δεξιά πλευρά του σώματός τους, ενώ η θέα του άγνωστου ανθρώπου προκάλεσε τις ουρές τους να κουνηθούν μέτρια προς τα δεξιά. Κοιτάζοντας τη γάτα, οι ουρές των σκύλων κινήθηκαν και πάλι δεξιά, αλλά πιο αργά και με συγκρατημένες κινήσεις.

Ωστόσο, στη θέα ενός επιθετικού, άγνωστου σκύλου οι ουρές τους κουνήθηκαν προς την αριστερή πλευρά του σώματός τους. Η αριστερή ή δεξιά πλευρά λογίζεται όταν είμαστε πίσω από το τετράποδο, κοιτάζοντας προς την κατεύθυνση που βλέπει ο σκύλος.

Πηγή: Coren (2011)

Ο Coren αναφέρει ότι αυτό το εύρημα δεν είναι τόσο περίεργο, όσο ίσως φαίνεται αρχικά. Έρευνες έχουν δείξει ότι σε πολλά ζώα, συμπεριλαμβανομένων των πουλιών, των βατράχων, των πιθήκων και των ανθρώπων, το αριστερό τμήμα του εγκεφάλου ειδικεύεται στις συμπεριφορές που περιλαμβάνουν αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν προσέγγιση και γαλήνη. Στον άνθρωπο αυτό σημαίνει ότι ο αριστερός εγκέφαλος συνδέεται με θετικά συναισθήματα και με φυσιολογικούς δείκτες, όπως έναν αργό καρδιακό ρυθμό.

Το δεξιό τμήμα του εγκεφάλου ειδικεύεται στις συμπεριφορές που περιλαμβάνουν την απόσυρση και την κατανάλωση ενέργειας. Στους ανθρώπους, αυτές οι συμπεριφορές – όπως η φυγή – συνδέονται με συναισθήματα όπως ο φόβος και η κατάθλιψη. Δεδομένου ότι το αριστερό τμήμα του εγκεφάλου ελέγχει τη δεξιά πλευρά του σώματος και το δεξιό την αριστερή, η δραστηριότητα στο ένα μισό του εγκεφάλου εμφανίζεται ως κίνηση στην αντίθετη πλευρά του σώματος.

Σώμα

Η έναρξη παιχνιδιού μεταξύ σκύλων συνήθως ξεκινάει με μια παιχνιδιάρικη υπόκλιση (play bow): ο σκύλος θα εκτείνει τα μπροστινά του πόδια προς τα εμπρός, θα χαμηλώσει το στήθος του σε ένδειξη φιλικού χαιρετισμού και οι κινήσεις του θα είναι χαλαρές.

Αν ένας σκύλος φαίνεται δύσκαμπτος, κινείται αργά, κοιτάζει μακριά, μυρίζει, ξύνεται, ξαπλώνει ή απομακρύνεται, τότε πιθανότατα δεν ενδιαφέρεται για κοινωνική αλληλεπίδραση.

Ένας φοβισμένος σκύλος μπορεί να κλίνει προς τα πίσω, να τρέμει, να σκύβει, να χαμηλώνει το σώμα ή το κεφάλι του, ή να κυλιέται στο πλάι ή ανάσκελα. Ένας εξαιρετικά φοβισμένος σκύλος μπορεί να παγώσει εντελώς, ή να προσπαθήσει ξέφρενα να δραπετεύσει και μπορεί να ουρήσει ή να αφοδεύσει όταν προσεγγιστεί.

Ένας σκύλος που εμφανίζει επιθετική γλώσσα του σώματος θα φαίνεται μεγάλος, καθώς θα στέκεται με το κεφάλι του να υψώνεται πάνω από τους ώμους του. Το σώμα του θα είναι τεταμένο, με το βάρος είτε κεντραρισμένο στα τέσσερα πόδια, είτε γέρνοντας ελαφρώς προς τα εμπρός.

Αυτιά

Το επίπεδο προσοχής ενός σκύλου μπορεί να προσδιοριστεί παρακολουθώντας τα αυτιά του. Τα όρθια αυτιά που βλέπουν προς τα εμπρός δείχνουν ότι έχει εμπλακεί σε κάτι που του κίνησε το ενδιαφέρον, ότι βρίσκεται σε μία κατάσταση αυξημένης προσοχής με υψηλό κίνητρο και εμπιστοσύνη, ή είναι σημάδι επιθετικότητας.

Ελαφρώς τραβηγμένα αυτιά σηματοδοτούν ότι αισθάνεται φιλικός, ενώ τα αυτιά που είναι τραβηγμένα σφιχτά πίσω στο κεφάλι υποδηλώνουν μια φοβισμένη ή δειλή αντίδραση.

Χασμουρητό

Οι σκύλοι δεν χασμουριούνται μόνο όταν είναι κουρασμένοι· μπορούν να το κάνουν και ενόψει κάποιου συναρπαστικού γεγονότος, όπως είναι μια βόλτα.

Το χασμουρητό είναι μια «χειρονομία κατευνασμού», που επίσης αναφέρεται και ως «σήμα ηρεμίας». Οι σκύλοι χρησιμοποιούν χειρονομίες κατευνασμού όταν αισθάνονται στρεσαρισμένοι, άβολα ή φοβισμένοι, προκειμένου να αποφύγουν τις συγκρούσεις. Θα μπορούσε να συμβεί αν δύο παιδιά μαλώνουν κοντά στο σημείο που βρίσκεται ο σκύλος, αν ένα παιδί τον αγκαλιάσει, όταν κάποιος τον μαλώσει, ή σε άλλες καταστάσεις που προκαλούν άγχος.

Αν ο σκύλος παράλληλα με το χασμουρητό γλείφει τα χείλη του, αισθάνεται ένα υψηλότερο επίπεδο στρες από το συνηθισμένο. Σε αυτή την περίπτωση είναι καλό να διακόψουμε αυτό που κάνουμε και να δώσουμε στο σκύλο την ευκαιρία να χαλαρώσει. Μερικοί άνθρωποι χασμουριούνται οι ίδιοι για να “μιλήσουν” στο σκύλο τους προσπαθώντας να τον ηρεμήσουν.

Τέλος, το  χασμουρητό είναι μεταδοτικό μεταξύ ανθρώπων και σκύλων· ένα φαινόμενο που μπορεί να υποδηλώνει ότι οι τετράποδοι φίλοι μας αισθάνονται ενσυναίσθηση.

Γλείψιμο Χειλιών

Όπως το χασμουρητό, το γλείψιμο των χειλιών είναι ένα σήμα ηρεμίας που χρησιμοποιούν οι σκύλοι για να δείξουν ο ένας στον άλλο ότι δεν έχουν κακή πρόθεση. Μπορεί επίσης να υποδηλώνει φόβο, νευρικότητα ή άγχος, ή ότι κάτι τους ενοχλεί.

Σε έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Behavioral Processes τον Ιανουάριο του 2018, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι σκύλοι αποκρίθηκαν στα θυμωμένα ανθρώπινα πρόσωπα με περίπου διπλάσια γλείψιμο χειλιών σε σχέση με όταν κοίταζαν ευτυχισμένα πρόσωπα.

Προβολή Δοντιών

Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν ένας σκύλος προβάλλει τα δόντια του μας στέλνει ένα σαφές μήνυμα να σταματήσουμε αυτό που κάνουμε, ή μια προειδοποίηση: «Αν συνεχίσεις, θα χρησιμοποιήσω τα δόντια μου». Αυτή η συμπεριφορά αποτελεί συχνά πρόδρομο πιο σοβαρής επιθετικότητας και πολλές φορές συνοδεύεται από γρύλισμα, έντονο γάβγισμα, τεταμένο σώμα και δαγκώματα στον αέρα.

Οι σκύλοι επιδεικνύουν επιθετικότητα για διάφορους λόγους, όπως είναι η φύλαξη πόρων, η προστασία περιοχής και ο φόβος. Η προβολή των δοντιών είναι συνήθως ένα σημάδι που δείχνει ότι ο σκύλος πιέζεται πέρα από τη ζώνη άνεσής του, και τα υπόλοιπα στοιχεία της γλώσσας του σώματος είναι εξαιρετικά σημαντικά για να διαπιστώσουμε αν γίνεται όντως επιθετικός. Εάν ταυτόχρονα παρατηρηθούν όρθια αυτιά, άκαμπτη στάση του σώματος και η ουρά να κρατιέται ψηλά και να κινείται γρήγορα, η προειδοποίηση του σκύλου δεν θα πρέπει να αγνοηθεί.

Κάποιες φορές, ένας σκύλος δείχνει τα δόντια του χωρίς να έχει επιθετικές τάσεις. Αυτό αναφέρεται ως υποχωρητική γκριμάτσα, ή χαμόγελο. Δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίσουμε την υποχωρητική γκριμάτσα από την επιθετική προβολή δοντιών, αλλά συνήθως η πρώτη συνοδεύεται από γλείψιμο των χειλιών, αποπροσανατολισμένο βλέμμα, χαλαρή στάση του σώματος, και αυτιά που στέκονται πιο επίπεδα στο κεφάλι.

Οι παρακάτω φωτογραφίες δείχνουν ένα παράδειγμα υποχωρητικής γκριμάτσας και μια περίπτωση επιθετικού «χαμόγελου»:

Λαχάνιασμα

Προφανώς, οι σκύλοι θα λαχανιάσουν για να δροσιστούν όταν η μέρα είναι ζεστή, ή μετά από έντονη δραστηριότητα, αλλά το λαχάνιασμα μπορεί επίσης να δείχνει πώς αισθάνονται.

Ως μηχανισμός ψύξης, το λαχάνιασμα είναι απαραίτητο καθώς οι σκύλοι δεν διαθέτουν αποτελεσματικό σύστημα ιδρωτοποιών αδένων όπως οι άνθρωποι. Αντ ‘αυτού, οι σκύλοι δροσίζουν το σώμα τους χρησιμοποιώντας την εξάτμιση της υγρασίας από το στόμα και τη γλώσσα, και ανταλλάσσοντας τον ζεστό αέρα των πνευμόνων τους με ψυχρότερο εξωτερικό αέρα.

Πέρα από τη ζέστη και την κούραση, πολλοί σκύλοι λαχανιάζουν όταν βιώνουν φόβο ή άγχος. Παραδείγματα περιλαμβάνουν βόλτες με αυτοκίνητο, πυροτεχνήματα, άγχος αποχωρισμού, επισκέψεις σε κτηνίατρο, και άλλα. Και εδώ είναι σημαντικό να παρατηρούμε τη γλώσσα του σώματος του σκύλου συνολικά για να εξακριβώσουμε εάν παρουσιάζει σημάδια φόβου ή οποιοδήποτε άλλο είδος δυσφορίας.

Τέλος, οι σκύλοι είναι εξαιρετικοί στο να μας κρύβουν τον πόνο και την ασθένειά τους. Όταν ξεπεράσουν ένα επίπεδο δυσφορίας (το οποίο είναι διαφορετικό για κάθε σκύλο), συχνά δείχνουν σημάδια όπως το λαχάνιασμα. Εάν το λαχάνιασμα συνοδεύεται από εμετό, απώλεια όρεξης, διάρροια, λήθαργο, ή/και αλλαγές συμπεριφοράς, ο σκύλος ενδέχεται να είναι άρρωστος ή τραυματισμένος.

Γρύλισμα

Οι σκύλοι γρυλίζουν όταν νιώθουν επιθετικοί, φοβισμένοι ή αμυντικοί, αλλά είναι εξίσου φυσιολογικό μέσω του γρυλίσματος να εκφράσουν ικανοποίηση, π.χ. όταν παίζουν. Αν ο σκύλος παίζει βγάζοντας ταυτόχρονα έναν χαμηλό θόρυβο, και εφόσον η υπόλοιπη γλώσσα του σώματος (π.χ. οι θέσεις των αυτιών και της ουράς) λέει «διασκεδάζω», δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.

Σε μια έξυπνα σχεδιασμένη έρευνα του 2010, ο Farago και η ομάδα του εξέτασαν σκύλους που εισέρχονταν σε ένα δωμάτιο όπου υπήρχε ένα κόκαλο. Ένα ηχείο ήταν κρυμμένο σε ένα καλυμμένο κιβώτιο ακριβώς πίσω από το κόκαλο και, καθώς οι σκύλοι πλησίαζαν, έπαιζε κάθε φορά ένα από τα εξής είδη γρυλίσματος: φύλαξης φαγητού, απειλητικού ξένου και παιχνιδιάρικο.

Από ακουστική άποψη, τα παιχνιδιάρικα γρυλίσματα είναι σε πιο υψηλές συχνότητες, τουλάχιστον μισά σε διάρκεια, και ταχύτερα παλλόμενα σε σύγκριση με άλλα δύο, τα οποία είναι μακρύτερα και σε χαμηλότερες συχνότητες. Αν και η ακουστική ανάλυση βρήκε μόνο μικρές ή καθόλου διαφορές ανάμεσα στα δύο επιθετικά γρυλίσματα (φύλαξης φαγητού και απειλητικού ξένου), οι σκύλοι μπόρεσαν να τα ξεχωρίσουν.

Το γρύλισμα φύλαξης φαγητού ήταν πιο αποτελεσματικό στο να αποθαρρύνει τους σκύλους να πάρουν το κόκαλο (το οποίο ήταν φαινομενικά χωρίς επίβλεψη), σε σχέση με το γρύλισμα του απειλητικού ξένου. Οι ερευνητές υπογραμμίζουν μια λεπτή διαφορά μεταξύ των δύο επιθετικών γρυλισμάτων: «… τα γρυλίσματα του απειλητικού ανθρώπου ήταν με κλειστό στόμα, ενώ σε αυτά της υπεράσπισης φαγητού οι σκύλοι έδειχναν συχνά τα δόντια τους και τραβούσαν τα χείλη τους».

Στο βίντεο μπορείτε να δείτε απόσπασμα από την έρευνα και να ακούσετε τα 3 είδη γρυλισμάτων.

Σε πιο πρόσφατη δημοσίευσή τους, ο Farago και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι και οι άνθρωποι μπορούν να διακρίνουν τα γρυλίσματα, αλλά όχι στην ίδια λεπτομέρεια με τους σκύλους. Οι ακροατές διέκριναν σωστά το 81% του παιχνιδιάρικων γρυλισμάτων, το 60% των γρυλισμάτων προστασίας φαγητού και το 50% των απειλητικών, ενώ συχνά μπέρδευαν τα τελευταία 2 είδη. Οι γυναίκες, καθώς και όσοι είχαν σκύλο (και από τα δύο φύλα) σημείωσαν μεγαλύτερη επιτυχία.

Η γλώσσα του σώματος των σκύλων είναι πολύπλοκη και οφείλουμε να παρατηρούμε πολλαπλά σημάδια για να βγάλουμε ασφαλές συμπέρασμα: «Κατά την παρατήρηση της γλώσσας του σώματος ενός σκύλου για να προσδιοριστεί αυτό που μεταδίδεται, είναι σημαντικό να παρατηρείται ολόκληρος ο σκύλος, καθώς και η κατάσταση / το πλαίσιο, προκειμένου να προσδιοριστεί με ακρίβεια το τι εκφράζεται».

Επίσης, είναι διαφορετικό να προσπαθούμε να μεταφράσουμε τον δικό μας σκύλο, ή έναν σκύλο που γνωρίζουμε, σε σχέση με έναν άγνωστο. Κατά γενικό κανόνα, αποφεύγουμε να ερχόμαστε σε άμεση, απευθείας οπτική επαφή με σκύλους που δεν γνωρίζουμε, γιατί αυτό θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως απειλή.

Αλλά οι σκύλοι κοιτάζουν με αγάπη στα μάτια τους ανθρώπους που εμπιστεύονται. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science το 2015 αποκάλυψε ότι η ωκυτοκίνη, μια ορμόνη που σχετίζεται με την ανατροφή και τη σύνδεση, αυξάνεται τόσο στους εγκεφάλους των σκύλων μας όσο και στους δικούς μας όταν κοιτάζουμε ο ένας τον άλλο.

Πηγές

1. Albuquerque, N., Guo, K., Wilkinson, A., Resende, B., C. & Mills, D. S. (2018) “Mouth-licking by Dogs as a Response to Emotional Stimuli”, Behavioural Processes, Vol. 146, January, pp. 42 – 45.
2. American Kennel Club (2017) Canine Body Language – Your Dog is Trying to Tell you Something (Ebook).
3. ASPCApro (n.d.) 7 Tips on Canine Body Language.
4. The Bark (2010) 7 Amazing Facts About a Dog’s Ears (November).
5. Bender, A. (2017) “Dog Body Language: Bared Teeth”, The Spruce (Oct 23).
6. Bender, A. (2017) “Dog Communication and Appeasement Gestures”, The Spruce (Sep 21)
7. Bender, A. (2017) “Dog Body Language: Yawning”, The Spruce (Feb 15).
8. Coren, S. (2011) “What a Wagging Dog Tail Really Means: New Scientific Data”, Psychology Today, (Dec 5).
9. Faragó, T., Pongrácz, P., Range, F., Virányi, Zs., Miklósi, Á. (2010) ‘The Bone is Mine’: Affective and Referential Aspects of Dog Growls”, Animal Behaviour, Vol. 79, pp. 917-925.
10. Faragó, T., Takács, N., Miklósi, Á., Pongrácz, P. (2017) “Dog Growls Express Various Contextual and Affective Content for Human Listeners”. Royal Society Open Science, 170134.
11. Hasegawa, M., Ohtani, N. & Ohta, M. (2014) “Dogs’ Body Language Relevant to Learning achievement”, Animal, 4(1), pp. 45 – 58.
12. Nagasawa, M., Mitsui, S., En, S., Ohtani, N., Ohta, M., Sakuma, Y., Onaka, T., Mogi, K. & Kikusui, T. (2015) “Oxytocin-Gaze Positive Loop and the Coevolution of Human-Dog Bonds”, Science, (Apr 17), Vol. 348, Issue 6232, pp. 333-336. DOI: 10.1126/science.1261022.
13. Shojai, A. (2017) “Why do Dogs Pant?”, The Spruce (Oct 23). Ηλεκτρονική πρόσβαση στις 30/3/2018.
14. Siniscalchi, M., Lusito, R., Vallortigara, G. & Quaranta, A. (2013) “Seeing Left- or Right-Asymmetric Tail Wagging Produces Different Emotional Responses in Dogs”, Current Biology, Vol. 23, Is. 22, (Nov 18), pp. 2279 – 2282.
15. Tietjen, K. (2018) “8 Dog Body Language Signals that are Often Misunderstood”, Iheartdogs (Mar 10).
16. Tufts University (n.d.) Dog Communication and Body Language.