Η μοναδικότητα των σκύλων οφείλεται στο ότι εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια όχι μόνο κάνουμε παρέα, αλλά εξελισσόμαστε παράλληλα.

Όσοι έχουμε σκύλους, διατηρούμε μαζί τους σχέσεις που όμοιές τους δεν μπορούμε να έχουμε με ανθρώπους. Και οι αλληλεπιδράσεις με τα τετράποδά μας είναι διαφορετικού είδους και ύφους από αυτές που έχουμε με ανθρώπινα όντα.

Αυτό που κάνει τους σκύλους ξεχωριστούς δεν είναι η εξυπνάδα τους, αλλά η ικανότητά τους να δημιουργούν στοργικές σχέσεις με άλλα είδη - δηλαδή, να αγαπούν.

Αλλά δεν μας αγαπούν επειδή τους εξασφαλίζουμε το φαγητό. Η ανθρώπινη συντροφιά είναι για τους σκύλους η ισχυρότερη ανταμοιβή. Αν έχεις σκύλο, το ξέρεις. Αν δεν έχεις, υπάρχει επιστημονική απόδειξη:

Όταν, με τη χρήση μαγνητικής τομογραφίας, οι ερευνητές έδειξαν σε σκύλους αντικείμενα που τους θύμιζαν είτε φαγητό, είτε την παρουσία των ανθρώπων τους, τα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου φωτίστηκαν περισσότερο όταν καταλάβαιναν ότι ο άνθρωπός τους είναι κοντά, παρά όταν μύριζαν ένα κομμάτι λουκάνικο!

Μέχρι τον 18ο αιώνα, όταν ακούστηκε για πρώτη φορά η φράση «ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου», ο ρόλος των σκύλων ήταν κυρίως χρηστικός. Παρόλα αυτά, σε πολλές περιοχές του κόσμου βρέθηκαν λείψανα που χρονολογούνται νωρίτερα από τη γεωργική επανάσταση (10.000 - 12.000 π.Χ.) τα οποία δείχνουν ότι στους σκύλους γινόταν προσεκτικός ενταφιασμός, ενώ συχνά τους αποδίδονταν τελετουργίες ταφής αντίστοιχες με αυτές που αποδίδονταν σε ανθρώπους.

Επί χιλιάδες χρόνια ήταν τα συστήματα συναγερμού μας και έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην επιβίωση των προγόνων μας. Κυνηγούσαμε μαζί, ζήσαμε μαζί την ανακάλυψη της γεωργίας, εγκατασταθήκαμε μαζί στις πρώτες μεγάλες πόλεις και πολεμήσαμε ο ένας στο πλευρό του άλλου σε χιλιάδες μάχες.

Χωρίς τους ανθρώπους πιθανότατα δεν θα υπήρχαν σκύλοι, και χωρίς τους σκύλους θα μπορούσαμε κάλλιστα να βρισκόμαστε πιο χαμηλά στην τροφική αλυσίδα.

Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι η συμβολή των σκύλων στην κυριαρχία της ανθρωπότητας στον πλανήτη ήταν καθοριστική: όταν μετανάστευσαν οι πρώτοι Homo Sapiens από την Αφρική στην Ευρώπη (περίπου 40.000 - 50.000 χρόνια πριν) είχαν μαζί τους τους πρώτους σκύλους (ημιάγριους) και - αξιοποιώντας τις αισθήσεις και τα ένστικτά τους - είχαν πλέον τη δυνατότητα να σκοτώνουν μεγαλύτερα θηράματα, ενώ τους βοήθησαν να εξαλείψουν τους Neanderthals.

Το γεγονός ότι οι ιστορίες ανθρώπων και σκύλων είναι αλληλένδετες εδώ και 15.000 έως 40.000 χρόνια έπαιξε τεράστιο ρόλο στην αγάπη μας ο ένας για τον άλλον. Στην πραγματικότητα κάποια στιγμή αρχίσαμε να εξελισσόμαστε παράλληλα για να ζούμε μαζί καλύτερα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η «παράλληλη εξέλιξη» ανθρώπων και σκύλων εντοπίζεται σε λειτουργίες όπως η πέψη, ο μεταβολισμός και η λειτουργία του εγκεφάλου, ενώ επίσης παρουσιάζουμε παρόμοια επίπεδα κινδύνου εμφάνισης καρκίνου και χοληστερόλης.

Υπάρχουν έως και 360 ασθένειες από τις οποίες πάσχουμε και τα δύο είδη - γεγονός που εν μέρει εξηγείται από το ότι αντιμετωπίσαμε τις ίδιες περιβαλλοντικές προκλήσεις και ήμασταν παρόμοια εκτεθειμένοι σε αυτές.

Σε επίπεδο DNA, ενώ οι σκύλοι και οι λύκοι μοιράζονται το 99,9% του μιτοχονδριακού DNA τους (αυτό που μεταβιβάζεται μόνο από τη μητέρα), οι σκύλοι είναι πολύ πιο εξωστρεφείς. Αυτό οφείλεται στη μετάλλαξη τριών γονιδίων που, στο αντίστοιχο τμήμα του ανθρώπινου γονιδιώματος, έχει αποδειχθεί ότι είναι υπεύθυνα για το σύνδρομο Williams-Beuren. Οι άνθρωποι που έχουν αυτό το περίεργο σύνδρομο είναι υπερβολικά κοινωνικοί και αντιμετωπίζουν τους πάντες ως φίλους.

Στις μέρες μας, ο οικόσιτος σκύλος - Canis lupus familiaris - έχει υποδιαιρεθεί σε περίπου 400 φυλές, επιλεγμένες βάσει μεγέθους, ιδιοσυγκρασίας, χρώματος ή.. χαριτωμενιάς. Στην Αμερική, περισσότεροι από τους μισούς millennials (όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1981 – 1995) έχουν σκύλους. Ακόμη και στην Κίνα, η κηδεμονία κατοικίδιων ζώων αυξάνεται εκθετικά.

Δεν είναι τυχαίο. Η περίπτωση ανθρώπου/σκύλου είναι η μοναδική όπου έχει παρατηρηθεί ανταλλαγή ωκυτοκίνης (μια ορμόνη που συνδέεται με τον μητρικό δεσμό και την εμπιστοσύνη) μεταξύ δύο διαφορετικών ειδών. Αυτό που ξεκίνησε ως αμοιβαία ανταλλαγή υπηρεσιών ανάμεσα σε δύο πολύ διαφορετικά είδη (σου προσφέρω φαγητό, μου προσφέρεις φύλαξη), έγινε αγάπη.

Από τους κατοικίδιους σκύλους μέχρι τους σκύλους-βοηθούς, τους σκύλους θεραπείας, τους διασώστες, τους τσοπάνους, τους κυνηγετικούς, τους φύλακες, τους ανιχνευτές (εκρηκτικών, ναρκωτικών, χημικών, καρκίνου, covid και άλλων), τους αστυνομικούς και τους στρατιωτικούς σκύλους - όλοι προσθέτουν ποιότητα στις καθημερινότητες των ανθρώπων με τους οποίους μοιράζονται τη ζωή τους.

Από τότε που κάνουμε παρέα, εντάσσουμε αδιάκοπα τους σκύλους στους κατά καιρούς τρόπους ζωής μας και κάθε τόσο τους ζητάμε διαφορετικά πράγματα. Εκείνοι πάντα ανταποκρίνονται στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους, γιατί θεωρούν ότι έχουν ως απόλυτη αποστολή τους το να μας ευχαριστούν.

Είμαστε τυχεροί. Το να το ξεχνάμε που και που είναι μάλλον ανθρώπινο, αλλά το να μην το γνωρίζουμε είναι αδικαιολόγητο. Όπως και να έχει, η εκτίμηση - έστω κατά προέγγιση με τα τωρνά δεδομένα - της συνεισφοράς των σκύλων σε αυτό που είμαστε σήμερα ίσως μας υποκινήσει να τους αγαπήσουμε λίγο περισσότερο.

Πηγές

1. Axelsson, E., Ratnakumar, A., Arendt, ML. et al. (2013) "The genomic signature of dog domestication reveals adaptation to a starch-rich diet" Nature 495, 360–364. https://doi.org/10.1038/nature11837
2. Brulliard, K. (2019) "What Makes Dogs So Special and Successful? Love.", Washington Post, 25 September
3. Duncan, J. (2019) "The Psychology of Why We Love Dogs", Medium, 23 March
4. Fitzpatrick, N. (2019) "Just a Dog" (Video), Youtube, 29 August
5. Glausiusz, J. (2021) "How Dogs Became Humans' Best Friends: From Neanderthals to Now" (Book Review), Nature, 22 November
6. Geher, G. (2015) "Why We Have Dogs: The Evolutionary Origin of Our Four-Footed Friends", Psychology Today, 15 September
7. Handwerk, B. (2018) "How Accurate is the Theory of Dog Domestication in Alpha?", Smithonian Magazine, 15 August
8. Kluger, J. (2018) "Why Dogs and Humans Love Each Other More Than Anyone Else", Time, 20 July
9. Lisa, A. (2020) "50 Major Milestones From the History of Dogs", Stacker, 11 September
10. Pallardy, R. (2021) "Dogs Have Co-Evolved With Humans Like No Other Species", Discover, 3 November
    
11. Wang, Gd., Zhai, W., Yang, Hc. et al. (2013) "The genomics of selection in dogs and the parallel evolution between dogs and humans". Nature Communications 4, 1860. https://doi.org/10.1038/ncomms2814
12. Yong, E. (2016) "A New Origin Story of Dogs", The Atlantic, 2 June
13. Zhang, Z. et al. (2020) “Deciphering the Puzzles of Dog Domestication.” Zoological Research vol. 41,2: 97-104. doi:10.24272/j.issn.2095-8137.2020.002