Η καταγωγή και εξημέρωση του σκύλου δεν έχουν μόνο ιστορική αξία, αλλά επιπλέον μας δίνουν πληροφορίες για τα κίνητρα και τη συμπεριφορά τους.

Τελευταία Αναθεώρηση: 17/03/2019

Από τότε που αποκωδικοποιήθηκε για πρώτη φορά o ο γενετικός κώδικας των σκύλων το 2005, έχουν διεξαχθεί πολλές έρευνες για την καταγωγή του σκύλου, οι οποίες μας προσφέρουν ολοένα και νεότερα σχετικά στοιχεία. Κάποιες από τις έρευνες αυτές εστιάζουν στο πότε και που εξημερώθηκαν οι σκύλοι, ενώ άλλες δίνουν έμφαση στο πως έγινε η εξημέρωση από γονιδιακή άποψη.

Τα αποτελέσματα των ερευνών φαίνεται να καταρρίπτουν η θεωρία του «κυρίαρχου» σκύλου «τύπου Άλφα», και εξηγούν σε μεγάλο βαθμό τη σταδιακή παραίτηση των εκπαιδευτών από τις σκληρές μεθόδους μάθησης που χρησιμοποιούσαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι παρόλο που οι σκύλοι κατάγονται από τους λύκους, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ζώων σε επίπεδο συμπεριφοράς.

Συγκρίνοντας το σύνολο των γονιδίων μεταξύ 12 λύκων από όλο τον κόσμο και 60 σκύλων από 14 φυλές, ο Axelsson κ.ά., (2013) διαπίστωσε ότι οι μεγαλύτερες διαφορές βρίσκονται στα γονίδια που είναι σημαντικά για την εγκεφαλική λειτουργία και το νευρικό σύστημα. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι διαφορές αυτές είναι δυνατό να αποτελούν τη βάση της αλλαγής της συμπεριφοράς των σκύλων, η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξημέρωσή τους.

Σύμφωνα με την Lindblad-Toh που συμμετείχε στην έρευνα, το εύρημα αυτό ήταν αναμενόμενο, καθώς είναι γνωστό ότι σε σχέση με τους λύκους οι σκύλοι είναι λιγότερο επιθετικοί, περισσότερο κοινωνικοί, φοβούνται λιγότερο τους ανθρώπους, και μπορούν να διαβάσουν την ανθρώπινη γλώσσα του σώματος με μεγαλύτερη επιτυχία (Yong, 2013b).

Στην ίδια έρευνα, διαφορές εντοπίστηκαν επίσης στα γονίδια που συμμετέχουν στην πέψη του κρέατος και του αμύλου. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι σκύλοι προσαρμόστηκαν στην εποχή της αγροτικής παραγωγής περιλαμβάνοντας στη διατροφή τους δημητριακά και λαχανικά, ενώ μέχρι τότε τρέφονταν αποκλειστικά με κρέας κυνηγιού. Αντίστοιχη προσαρμογή έγινε κατά την ίδια περίοδο και από τους ανθρώπους. Η Lindblad-Toh αναφέρει ότι οι σκύλοι που δεν φοβούνταν τους ανθρώπους και που άλλαξαν με επιτυχία τη διατροφή τους ήταν πιθανότατα εκείνοι που εξημερώθηκαν.

Γεωγραφικά, παλαιότερες έρευνες για την καταγωγή του σκύλου τοποθετούσαν την εξημέρωσή τους στην Ασία. Ωστόσο, νεότερη έρευνα αναφέρει ότι οι σκύλοι της Ευρώπης και της Β. Αμερικής πιθανότατα υπήρχαν τουλάχιστον ταυτόχρονα με εκείνους της Ασίας (Harmon, 2009).

Χρονολογικά, ο Boyko (2009) του Πανεπιστημίου του Cornell που διεξήγαγε την έρευνα υποστηρίζει ότι οι σκύλοι εξημερώθηκαν μεταξύ 15.000 και 40.000 ετών πριν, και ότι τα υπάρχοντα στοιχεία δεν μας επιτρέπουν να είμαστε πιο ακριβείς. Τα παλαιότερα απολιθώματα σκύλων βρέθηκαν στην Ευρώπη και υπολογίζεται ότι είναι 15.000 ετών, ενώ τα αντίστοιχα της Ασίας είναι έως 13.000 ετών (Thalmann, 2013). Τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι οι σκύλοι είχαν ήδη εξημερωθεί κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης της αγροτικής παραγωγής, καθώς αυτή ξεκίνησε τουλάχιστον 1.000 χρόνια αργότερα (Yong, 2013a).

Η πιο επίκαιρη έρευνα για την καταγωγή και εξημέρωση των σκύλων έγινε το 2017· σε αυτή συμμετείχε μια διεθνής ομάδα επιστημόνων, η οποία ανέλυσε το DNA των απολιθωμάτων 2 σκύλων που βρέθηκαν στη σημερινή Γερμανία και χρονολογούνται στα 5.000 και 7.000 χρόνια πριν αντίστοιχα. Τα αποτελέσματα της έρευνας, η οποία χρησιμοποίησε προηγμένους τρόπους ανάλυσης των γονιδίων, δείχνουν ότι οι αρχαίοι σκύλοι έχουν πολλές ομοιότητες με τους σημερινούς Ευρωπαίους σκύλους και με την πλειοψηφία των κατοικίδιων φυλών (Science Daily, 2017).

Σύμφωνα με τα στοιχεία, το νεότερο απολίθωμα (αυτό των 5.000 ετών), αποτελεί μίγμα Ευρωπαίου και Ασιάτη σκύλου. Οι ερευνητές εικάζουν ότι αυτό οφείλεται στη μετανάστευση των Ασιατιών στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού, όπου έφερναν και τους σκύλους τους (Botigue, 2017). Η έρευνα καταλήγει ότι ο σκύλος προέρχεται από τον γκρίζο λύκο και τοποθετεί την καταγωγή του γεωγραφικά στην Ευρώπη και την εξημέρωση χρονολογικά στην περιόδο μεταξύ 20.000 και 40.000 ετών πριν.

Μελέτη του 2019 εξέτασε το βαθμό στον οποίο οι σκύλοι και οι γκρίζοι λύκοι συνεργάζονται με ανθρώπους και διαπίστωσε ότι τα δύο στενά συγγενικά ζώα παρουσιάζουν σημαντικά διαφορετικές μορφές συμπεριφοράς. Στη συνεργασία τους με τους ανθρώπους, οι σκύλοι ακολουθούν τη συμπεριφορά των ανθρώπων ενώ οι λύκοι οδηγούν την αλληλεπίδραση όντας πιο ανεξάρτητοι. Ενώ οι λύκοι τείνουν να παίρνουν την πρωτοβουλία σε επίπεδο συμπεριφοράς, οι σκύλοι είναι πιο πιθανό να περιμένουν και να δουν τι κάνει ο άνθρωπος ώστε να ακολουθήσουν αυτή τη συμπεριφορά.

Βάσει των αποτελεσμάτων της έρευνας, κατά την εξημέρωση οι σκύλοι επιλέχθηκαν για αναπαραγωγή λόγω των υψηλότερων υποτακτικών τους τάσεων. Αυτό βοήθησε να ελαχιστοποιηθούν οι συγκρούσεις για πόρους και να εξασφαλιστεί η ασφαλής συνύπαρξη και συνεργασία στην οποία οι άνθρωποι ηγούνται και οι σκύλοι ακολουθούν.

Η ηπιότερη, φιλικότερη και πιο κοινωνική φύση και συμπεριφορά των σκύλων σε σχέση με τους λύκους αποδεικνύεται πλέον και γονιδιακά· οι ομοιότητες στο DNA τους δεν συνεπάγονται αντίστοιχες ομοιότητες στη συμπεριφορά, επομένως, οι μέθοδοι εκπαίδευσης με επιβολή και κυριαρχία είναι ακατάλληλες.

Όπως υποστηρίζει ο Bradshaw (αναφέρεται στην Kellaway, 2011), οι σκύλοι δεν προσπαθούν να ελέγξουν τους ανθρώπους, αλλά να διαχειριστούν τις δικές τους ζωές, όπως κάνουμε κι εμείς. Οι σκύλοι ανταποκρίνονται θαυμάσια στην ήπια και θετική αντιμετώπιση από τους κηδεμόνες και τους εκπαιδευτές τους, και μόνο τότε η σχέση ανθρώπου - σκύλου είναι δυνατό να προσφέρει τα μέγιστα οφέλη και στις δύο πλευρές.

Πηγές

1. Axelsson, E. et al., (2013) The Genomic Signature of Dog Domestication Reveals Adaptation to a Starch-Rich Diet. Nature (23 Jan).
2. Botigue, L.R. κ.ά., (2016) Ancient European Dog Genomes Reveal Continuity Since the Early Neolithic. Nature Communications, 18 Jul, 8.
3. Boyko, A.R., (2009) Complex Population Structure in African Village Dogs and its Implications for Inferring Dog Domestication History. Proceedings of the National Academy of Sciences, 18 Aug, Vol. 106, No 33, pp. 13903 – 13908.
4. Harmon, K., (2009) The Origin of Dogs. Scientific American (Aug 20). Ηλεκτρονική πρόσβαση στις 7/8/2017.
5. Kellaway, K. (2011) Why Dog Trainers Have to Change their Ways. The Guardian (Jul 17).
6. Lindblad-Toh, K., (2005) Genome Sequence, Comparative Analysis and Haplotype Structure of the Domestic Dog. Nature, Vol. 438; 8 (Devember).
7. Science Daily, (2017) Origin of Modern Dog Has a Single Geographic Origin, Study Reveals (18 July).
8. Range F., Marshall-Pescini S., Kratz C. and Virányi Z (2019) "Wolves Lead and Dogs Follow, but they Both Cooperate with Humans". Scientific Reports, 2019; 9 (1)
9. Thalmann, O. κ.ά, (2013) Complete mitochondrial genomes of ancient canids suggest a European origin of domestic dogs. Science, 15 Nov., Vol. 342, Issue 6160, pp. 871 - 874.
10. Vila, C., (1997) Multiple and Ancient Origins of the Domestic Dog. Science, 13 Jun., Vol. 276, Issue 5319, pp. 1687 – 1689.
11. Yong, E., (2013a) Origin of Domestic Dogs. The Scientist (Nov 14).
12. Yong, E., (2013b) Dogs Adapted to Agriculture. The Scientist (Jan 23).