Τελευταία Αναθεώρηση: 14/9/2022
Η όσφρηση των σκύλων είναι ένα φυσικό τεχνολογικό θαύμα και μακράν η ισχυρότερή τους αίσθηση.
Οι σκύλοι είναι τόσο οικείοι, και ταυτόχρονα τόσο διαφορετικοί από εμάς. Για να εκτιμήσουμε την «ετερότητά» τους το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να εξετάσουμε τον αισθητηριακό τους κόσμο.
Οι μύτες των σκύλων μας ευθύνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό για την διαφορετικότητά τους. Είναι τόσο ισχυρές, που στην πραγματικότητα ένας τυφλός σκύλος έχει πολύ λιγότερες δυσκολίες διαβίωσης από έναν τυφλό άνθρωπο.
Εδώ και χιλιετίες ως ανθρωπότητα αξιοποιούμε τις οσφρητικές ικανότητες των σκύλων, ενώ τις τελευταίες δεκαετίες τις χρησιμοποιούμε στις ένοπλες δυνάμεις για τον εντοπισμό εκρηκτικών, ναρκωτικών, αγνοούμενων κ.ά. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, μια σειρά νέων ευρημάτων διεύρυνε δραματικά την αντίληψή μας για το τι μπορούν να κάνουν οι σκύλοι με τη μύτη τους.
Αρχικά οι ερευνητές συνειδητοποίησαν ότι οι σκύλοι μπορούν να μυρίσουν την πρώιμη έναρξη του μελανώματος (τύπος καρκίνου του δέρματος). Στη συνέχεια αποδείχθηκε ότι μπορούν να κάνουν το ίδιο για τον καρκίνο του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και των ωοθηκών.
Σήμερα οι σκύλοι συμμετέχουν ανελλιπώς σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, κυνηγούν υπόπτους, βοηθούν αρχαιολόγους στις ανασκαφές και - ολοένα και περισσότερο - ανιχνεύουν ανθρώπινες ασθένειες: καρκίνο, διαβήτη, φυματίωση, ελονοσία, νόσο του Πάρκινσον και τελευταία κορονοϊό, μόνο με τη μυρωδιά.
Από πρακτική άποψη, η ευαισθησία της όσφρησης των σκύλων σημαίνει ότι όταν βγαίνουμε για βόλτα οι σκύλοι μας έχουν πολύ διαφορετικές εμπειρίες από τις δικές μας.
Απλά μυρίζοντας ένα δέντρο, ένας σκύλος μπορεί να καταλάβει ποιοι άλλοι σκύλοι πέρασαν από εκεί, ενώ μόνο με την όσφρηση αντιλαμβάνονται αν ο σκύλος που μόλις γνώρισε είναι αρσενικός ή θηλυκός, χαρούμενος ή ανήσυχος, υγιής ή άρρωστος. Οι σκύλοι αποκτούν μια γενική ιδέα ο ένας για τον άλλον με ένα γρήγορο μύρισμα, ωστόσο για πιο λεπτομερείς πληροφορίες πρέπει να έρθουν από κοντά. Γι' αυτό μερικοί σκύλοι μυρίζουν τα ιδιωτικά μέρη!
Μυρίζουν την ώρα της ημέρας από την κίνηση του αέρα γύρω από ένα δωμάτιο, αισθάνονται τα διαβητικά επεισόδια ώρες πριν και ανιχνεύουν ανθρώπινες συναισθηματικές καταστάσεις αποκλειστικά μέσω της όσφρησης. Οι σκύλοι έχουν επίσης καλή οσφρητική μνήμη, καθώς μπορούν να αναγνωρίσουν άλλους σκύλους που δεν έχουν δει για χρόνια.
Όσον αφορά τους ανθρώπους, δεν χρειάζεται να μας δουν για να μας αναγνωρίσουν. Ο καθένας από εμάς έχει μια μοναδική έμφυτη οσμή η οποία επιτρέπει στους σκύλους να μας ξεχωρίζουν (ακόμη και μεταξύ διδύμων).
Τέλος, η αίσθηση της όσφρησης ενός σκύλου είναι πολύ πιο ξεχωριστή από την απλή κατηγοριοποίηση μιας συγκεκριμένης μυρωδιάς ως καλής ή κακής. Όταν οι σκύλοι είναι στα ίχνη μιας συγκεκριμένης οσμής σχηματίζουν μια προσδοκία στον εγκέφαλό τους και αναζητούν την πηγή της.
Από επικοινωνιακή άποψη, οι μικρόσωμοι ενήλικοι αρσενικοί σκύλοι είναι πιθανό να μαρκάρουν μέσω ούρησης σε υψηλότερο σημείο σε σχέση με το σωματικό τους μέγεθος, προκειμένου να δώσουν την εντύπωση ψηλότερου (και άρα ισχυρότερου) σκύλου.
Μέσω της όσφρησης, οι σκύλοι εκφράζουν τη φυσική τους συμπεριφορά, είναι πιο αυτόνομοι και αυξάνεται η θετική τους κρίση ή η «αισιοδοξία» τους. Με άλλα λόγια, στις βόλτες έχουμε υπομονή και αφήνουμε τους σκύλους να μυρίσουν το περιβάλλον.
Η Μύτη τους Βοηθά να Καταλαβαίνουν την Ώρα της Ημέρας
Για τους σκύλους, οι ώρες της ημέρας έχουν συγκεκριμένες μυρωδιές. Καθώς ο αέρας ζεσταίνεται κατά τη διάρκεια της μέρας, τα ρεύματα αέρα αλλάζουν και κινούνται στον χώρο μεταφέροντας μόρια οσμών. Οι αλλαγές αυτές είναι αντιληπτές στους σκύλους και, συνδυασμένες με τα καθημερινά γεγονότα, γίνονται προβλέψιμα μοτίβα.
Επιπλέον, οι σκύλοι χρησιμοποιούν τη μύτη τους για να υπολογίσουν την ώρα παρακολουθώντας την ένταση μιας μυρωδιάς. Φεύγοντας από το σπίτι, αφήνουμε πίσω μας την προσωπική μας μυρωδιά, η οποία έχει συγκεκριμένη ένταση. Καθώς η μέρα προχωρά, κάθε ώρα που περνάει η μυρωδιά μας εξασθενεί.
Όταν επιστρέφουμε στο σπίτι από τη δουλειά, η μυρωδιά μας είναι ακόμα στον αέρα. Μέρα με τη μέρα, ο σκύλος μας αντιλαμβάνεται ότι όταν η ένταση της μυρωδιάς μας πέσει σε συγκεκριμένα επίπεδα έφτασε η ώρα που θα γυρίσουμε στο σπίτι. Γι’ αυτό ξέρουν αν αργήσαμε!
Μπορεί η Επιστήμη να Κατασκευάσει τη «Μύτη» Ενός Σκύλου;
Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες προσπαθούν να φτιάξουν ρομπότ που θα έχει τη δυνατότητα να αναπαράγει τη διαδικασία της όσφρησης των σκύλων. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες προσπάθειες γίνεται στο MIT από τον Ελληνορώσο φυσικό Andreas Mershin.
Ο Mershin και η ομάδα του δημιούργησαν το Nano-Nose, ίσως την πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια τεχνητής όσφρησης, η οποία πέρασε με επιτυχία τις αυστηρές δοκιμές της Υπηρεσίας Έρευνας Προηγµένων Αµυντικών Προγραµµάτων του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ (DARPA). Ωστόσο, το Nano-Nose είναι μόνο ένας ανιχνευτής. Αυτό που στοχεύει ο Mershin είναι να κατασκευάσει ένα μηχάνημα που θα έχει την ικανότητα να ερμηνεύει τα δεδομένα που λαμβάνει και αναγνωρίζει.
«Έχουμε εξοπλισμό αξίας 100 εκατομμυρίων δολαρίων στον κάτω όροφο. Και ο σκύλος μπορεί να με νικήσει; Αυτό με εκνευρίζει», λέει ο Mershin.
Πηγές
- Bekoff, M. (2019) “Allowing Dogs to Sniff Helps Them Thing Positively”, Psychology Today, February 7
- Bräuer, J., & Belger, J. (2018). “A Ball is Not a Kong: Odor Representation and Search Behavior in Domestic Dogs (Canis Familiaris) of Different Education. Journal of Comparative Psychology, 132(2), 189–199.
- Furlong, E. (2020) “Your Dog’s Nose Knows No Bounds – and Neither Does its Love For You”, The Conversation, 26 October
- Guest, c. et al. (2022) “Using Trained Dogs and Organic Semi-conducting Sensors to Identify Asymptomatic and Mild SARS-Cov-2 Infections: an Observational Study”, Journal of Travel Medicine, May 31;29(3):taac043. doi: 10.1093/jtm/taac043
- Hecht, J. (2016) “A Simple Test Unlocks the Dog’s Nose”, Scientific American, September 30
- McGuire, B. et al. (2018) “Urine Marking in Male Domestc Dogs: Honest or Dishonest?”, Journal of Zoology, Vol. 306, Iss. 3, pp. 163 – 170 (November)
- Molteni, M. (2018) “The Science of the Sniff: Why Dogs Are Great Disease Detectors”, Wired, 30 October
- Reisen, J. (2020) “The Nose Knows: Is There Anything Like the Dog’s Nose?”, American Kennel Club, July 21
- Rozell, Ned (2022) “The World According to A Dog’s Nose”, University of Alaska Fairbanks, June 8
- Spencer, D. (2017) “What a Dog’s Nose Knows”, Answers in Genesis, January 5