Τα συναισθήματα των σκύλων είναι υπαρκτά, αλλά οι άνθρωποι μπορούμε να νιώσουμε μεγαλύτερο εύρος συναισθημάτων.
Οι σκύλοι έχουν τις ίδιες δομές εγκεφάλου που παράγουν συναισθήματα στους ανθρώπους, τις ίδιες ορμόνες, και υποβάλλονται στις ίδιες χημικές αλλαγές κατά τη διάρκεια συναισθηματικών καταστάσεων. Επίσης, διαθέτουν την ορμόνη ωκυτοκίνη, η οποία όπως και σε εμάς, είναι υπεύθυνη για το συναίσθημα της αγάπης και της στοργής.
Όσον αφορά τους ανθρώπους, οι έρευνες δείχνουν ότι τα βρέφη και τα πολύ μικρά παιδιά μπορούν να νιώσουν ένα περιορισμένο φάσμα συναισθημάτων, το οποίο διαφοροποιείται με την πάροδο του χρόνου· καθώς μεγαλώνουμε, μπορούμε να βιώσουμε περισσότερα και πιο πολύπλοκα συναισθήματα.
Το μυαλό ενός σκύλου είναι σχεδόν ισοδύναμο με αυτό ενός ανθρώπου ηλικίας δύο έως δυόμισι ετών – γεγονός που ισχύει για τις περισσότερες νοητικές ικανότητες, συμπεριλαμβανομένων των συναισθημάτων. Όπως τα μικρά παιδιά, είναι σαφές ότι οι σκύλοι έχουν συναισθήματα, αλλά λιγότερα είδη από αυτά που νιώθουν οι ενήλικες.
Όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα, οι άνθρωποι νιώθουμε το πλήρες εύρος των συναισθημάτων προοδευτικά καθώς μεγαλώνουμε. Αισθανόμαστε ενθουσιασμό αμέσως μόλις γεννιόμαστε, θλίψη και ευχαρίστηση μέσα στις πρώτες εβδομάδες της ζωής μας, απέχθεια, φόβο και θυμό μετά από περίπου δύο μήνες, χαρά κοντά στην ηλικία των έξι μηνών και καχυποψία και ντροπαλότητα αμέσως μετά. Το συναίσθημα της αγάπης εμφανίζεται όταν είμαστε περίπου εννέα ή δέκα μηνών.
Πηγή: Coren (2013)
Τα σύνθετα συναισθήματα, τα οποία εμπεριέχουν στοιχεία μάθησης, όπως η ντροπή και η υπερηφάνεια χρειάζονται περισσότερα από τρία χρόνια για να εμφανιστούν, ενώ η ενοχή εμφανίζεται περίπου έξι μήνες μετά. Τέλος, ένα παιδί πρέπει να είναι σχεδόν τεσσάρων χρονών ώστε να αισθανθεί περιφρόνηση.
Οι σκύλοι περνούν από τα στάδια ανάπτυξής τους πολύ πιο γρήγορα από ό, τι οι άνθρωποι και έχουν όλο το συναισθηματικό εύρος που θα πετύχουν ποτέ από την ηλικία των τεσσάρων έως έξι μηνών – ανάλογα με το ρυθμό ωρίμανσης της φυλής τους.
Ωστόσο, η ποικιλία συναισθημάτων που είναι διαθέσιμες στο σκύλο δεν θα υπερβεί αυτή ενός ανθρώπου ηλικίας δύο έως δυόμισι ετών.
Αυτό σημαίνει ότι ένας σκύλος μπορεί να νιώσει όλα τα βασικά συναισθήματα: ενθουσιασμό, θλίψη, ευχαρίστηση, χαρά, φόβο, θυμό, καχυποψία, απέχθεια και αγάπη. Ωστόσο, με βάση τις τρέχουσες έρευνες φαίνεται πιθανότερο ότι ο σκύλος δεν νιώθει τα πιο πολύπλοκα συναισθήματα της ενοχής, της υπερηφάνειας και της ντροπής.
Υπάρχουν δύο έρευνες που υποστηρίζουν την παραπάνω άποψη:
Η πρώτη βιντεοσκόπησε τις αντιδράσεις 14 σκύλων όταν οι κηδεμόνες τους έδιναν την εντολή να μην φάνε τη λιχουδιά που άφηναν στο δωμάτιο και στη συνέχεια αποχωρούσαν. Οι σκύλοι κάποιες φορές υπάκουαν στην εντολή και κάποιες όχι, ενώ οι κηδεμόνες άλλοτε τους μάλωναν και άλλοτε απλά τους χαιρετούσαν – ανεξάρτητα από το αν είχαν φάει τη λιχουδιά ή όχι.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι σκύλοι εμφάνισαν το “ενοχικό ύφος” όταν οι κηδεμόνες τους μάλωναν, ανεξάρτητα από το αν είχαν υπακούσει την εντολή. Μάλιστα, η επίδραση της επίπληξης ήταν πιο έντονη όταν οι σκύλοι ήταν υπάκουοι, σε σχέση με όταν ήταν ανυπάκουοι.
Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το “ενοχικό ύφος” των σκύλων δεν προέκυψε επειδή γνώριζαν ότι έκαναν κάτι μη αποδεκτό, αλλά ότι αποτελεί απάντηση στην επίπληξη από τους κηδεμόνες, οι οποίοι προκάλεσαν αυτή την αντίδραση στους σκύλους.
Η δεύτερη έρευνα εξέτασε 64 σκύλους με παρόμοιο τρόπο και έδειξε ξανά ότι το “ενοχικό ύφος” των σκύλων δεν είχε καμία σχέση με το αν είχαν υπακούσει την εντολή να μην φάνε τη λιχουδιά ή όχι.
Επιπλέον, αν και το 92% των κηδεμόνων ισχυρίστηκαν αρχικά ότι ο σκύλος τους έδειχνε «ενοχική» συμπεριφορά επειδή ήξερε ότι έχει κάνει κάτι που δεν ενέκριναν, μετά τα πειράματα δεν μπορούσαν να προσδιορίσουν αξιόπιστα αν ο σκύλος ήταν υπάκουος.
Τέλος, το 59% των κηδεμόνων παραδέχθηκαν ότι όταν οι σκύλοι εκδήλωναν “ενοχικό ύφος” τους μάλωναν λιγότερο. Εμφανίζοντας το γνωστό λυπημένο κουταβίσιο ύφος, πιθανότατα οι σκύλοι έχουν μάθει να μας καλμάρουν όταν αντιλαμβάνονται ότι είμαστε θυμωμένοι.
Από την άλλη πλευρά, οι περισσότεροι από όσους έχουμε σκύλο έχουμε παρατηρήσει ότι είναι ικανός να βιώσει το συναίσθημα της ενοχής όταν, π.χ. επιστρέφουμε στο σπίτι και νιώθει άβολα ή/και περιφέρεται άσκοπα έχοντας κάνει κάτι που δεν εγκρίνουμε. Ο Coren υποστηρίζει ότι αυτή η συμπεριφορά δεν είναι ενοχή, αλλά το πιο βασικό συναίσθημα του φόβου για μάλωμα ή για κάποια πιθανή τιμωρία.
Άλλοι ερευνητές, όπως ο Beckoff, λένε ότι στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε αν ο σκύλος μπορεί να νιώσει τα συναισθήματα της ενοχής, της υπερηφάνειας και της ντροπής. Αλλά αν πάρουμε ως δεδομένο ότι άλλα θηλαστικά με τα οποία οι σκύλοι μοιράζονται τις ίδιες νευρικές βάσεις για συναισθήματα μπορούν να νιώσουν τα παραπάνω και άλλα σύνθετα συναισθήματα, οι σκύλοι έχουν επίσης αυτή τη δυνατότητα.
Ενισχύοντας το Συναίσθημα της Αγάπης
Κάθε φορά που χαϊδεύουμε το σκύλο μας, τον κοιτάμε στα μάτια με αγάπη ή του χαμογελάμε, αυξάνονται τα επίπεδα ωκυτοκίνης – τόσο στο σκύλο, όσο και σε εμάς. Ουσιαστικά πρόκειται για μια αμοιβαία ανταλλαγή της συγκεκριμένης ορμόνης, η οποία συντελείται και στις ανθρώπινες σχέσεις και συμβάλλει στην ενίσχυση των δεσμών με τους οικείους μας,
Όπως έχει ήδη αναφερθεί σε άλλο άρθρο, η ωκυτοκίνη – που έχει χαρακτηριστεί ως “η ορμόνη της αγάπης” – είναι εξαιρετικά σημαντική (και) στους σκύλους, καθώς έχει φανεί ότι οι σκύλοι με επαρκείς ποσότητες της ορμόνης στον εγκέφαλό τους είχαν χαλαρή ιδιοσυγκρασία, ενώ όσοι είχαν έλλειψη ήταν πιο επιθετικοί.
Μια νέα έρευνα του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι έρχεται όχι μόνο να επιβεβαιώσει τα παραπάνω, αλλά και να αποκαλύψει ότι όσο καλύτερα φερόμαστε στους σκύλους μας, τόσο περισσότερη ωκυτοκίνη θα εκκρίνουν και τόσο περισσότερο θα μας αγαπούν – τόσο ώστε να αγνοούν τους κινδύνους που αντιλαμβάνονται στο περιβάλλον.
Μετρώντας το μέγεθος της κόρης του ματιού των σκύλων (μεγαλύτερη κόρη υποδηλώνει υψηλότερη συναισθηματική διέγερση) και παρατηρώντας την κατεύθυνση των βλεμμάτων τους, οι ερευνητές εξέτασαν σκύλους από 17 φυλές πριν και μετά τη ρινική χορήγηση ωκυτοκίνης. Και στις δύο περιπτώσεις, οι σκύλοι εκτέθηκαν σε κοινωνικές καταστάσεις που περιελάμβαναν θυμωμένα και χαρούμενα ανθρώπινα πρόσωπα.
Πριν την προσθήκη ωκυτοκίνης οι σκύλοι έτειναν να επικεντρώνονται περισσότερο στα θυμωμένα πρόσωπα, ενώ μετά την ενίσχυση φάνηκε να ενδιαφέρονται περισσότερο για τα χαρούμενα. Η συναισθηματική αντίδραση των σκύλων επίσης τροποποιήθηκε: χωρίς την ορμόνη, οι κόρες των ματιών τους διευρύνθηκαν περισσότερο.
Όπως εξηγούν οι ερευνητές, αυτό σημαίνει πιθανώς ότι η ωκυτοκίνη κάνει τα θυμωμένα πρόσωπα να φαίνονται λιγότερο απειλητικά και τα χαμογελαστά περισσότερο ελκυστικά. Αν και αυτό ίσως ακούγεται αυτονόητο στον δικό μας κόσμο, δεν ισχύει το ίδιο για τα ζώα – τα οποία έχουν υψηλότερες πιθανότητες επιβίωσης όταν είναι σε επιφυλακή για πιθανές απειλές.
Φαίνεται ότι η ωκυτοκίνη επηρεάζει αυτό που επιλέγει να βλέπει ο σκύλος και πώς το βιώνει.
Αν και η επιστήμη δεν έχει ακόμη αποφανθεί πειστικά αν οι σκύλοι έχουν τη δυνατότητα να νιώσουν πολύπλοκα συναισθήματα όπως η ενοχή, είναι βέβαιο ότι μπορούν να νιώσουν αγάπη, και όλοι γνωρίζουμε ότι σε αυτό είναι ειδικοί.
Το σημαντικότερο είναι ότι μπορούμε να ενισχύσουμε αυτό το συναίσθημα με απλούς τρόπους, όπως είναι τα χάδια, το κοίταγμα στα μάτια και το χαμόγελο. Και έχουμε να μάθουμε πολλά από τον τρόπο που αγαπούν.
Πηγές
- American Psychological Association (2009) “Dogs’ Intelligence On Par With Two-year-old Human, Canine Researcher Says”, ScienceDaily, 10 August.
- Bekoff, M. (2014) “Do Dogs Really Feel Guilt or Shame? We Really Don’t Know”, Psychology Today, Mar 23.
- Bekoff, M., (2013) “Can Dogs Experience Guilt, Pride and Shame? Why Not?”, Psychology Today, Mar 14.
- Coren, S. (2014) “Do Dogs Really Feel Shame and Guilt?”, Psychology Today, Jul 31.
- Coren, S. (2013) “Which Emotions Do Dogs Actually Experience?”, Psychology Today, Mar 14.
- Hecht, J., Miklósi, A. Gácsi, M. (2012) “Behavioral assessment and owner perceptions of behaviors associated with guilt in dogs”, Applied Animal Behaviour Science, 139, 134– 142.
- Horowitz, A. (2009) Disambiguating the “guilty look”: Salient prompts to a familiar dog behaviour”, Behavioural Processes, 81, 447–452.
- Somppi, S., Tornqvist, H., Topal. J., Koskela, A., Hanninen, L., Krause, C.M. & Vainio, O. (2017) “Nasal Oxytocin Treatment Biases Dogs’ Visual Attention and Emotional Response toward Positive Human Facial Expressions”, Frontiers in Psychology, Oct. 17.
